Arms Control : Partial Test Ban Treaty (1963)

การควบคุมอาวุธ : สนธิสัญญาห้ามการทดลองบางส่วน (ค.ศ. 1963)

สนธิสัญญาที่ลงนามกันที่กรุงมอสโกเมื่อวันที่ 5 สิงหาคม ค.ศ. 1963 โดยผู้แทนของบริเตนใหญ่ (อังกฤษ) สหภาพโซเวียต และสหรัฐอเมริกา ซึ่งห้ามการทดลองอาวุธนิวเคลียร์ในบรรยากาศโลก ในอวกาศ และใต้ผิวน้ำ สนธิสัญญาห้ามการทดลองนิวเคลียร์ฉบับนี้ อนุญาตให้ทดลองนิวเคลียร์ที่ใต้ดินได้ ตราบเท่าที่การระเบิดนั้นจะไม่ไปทำให้สภาพแวดล้อมเกิดมลพิษด้วยกากปฏิกรณ์นิวเคลียร์นอกเส้นพรมแดนของรัฐที่ทำการทดลองนั้น ในมาตรา 4 แห่งสนธิสัญญาฉบับนี้ ได้ให้สิทธิแก่แต่ละภาคีสามารถถอนตัวออกจากการเป็นภาคีของสนธิสัญญานี้ได้โดยให้แจ้งล่วงหน้าเป็นเวลา 3 เดือนหากว่า “ มีเหตุการณ์พิเศษ “ มาทำลาย “ ผลประโยชน์สูงสุดของประเทศ “ สนธิสัญญานี้มีผลบังคับใช้ และได้ขึ้นทะเบียนไว้กับสหประชาชาติเมื่อเดือนตุลาคม ค.ศ. 1963

ความสำคัญ สนธิสัญญาห้ามทดลอง (นิวเคลียร์) บางส่วนปี ค.ศ. 1963 เป็นมาตรการควบคุมอาวุธมาตรการแรก ที่ได้มีการลงนามกันในด้านอาวุธนิวเคลียร์ในระหว่างยุคของสหประชาชาตินี้ ถึงแม้ว่าประเทศส่วนใหญ่จะให้ภาคยานุวัติในสนธิสัญญานี้ แต่ทว่ามหาอำนาจนิวเคลียร์สำคัญ คือ ฝรั่งเศส และสาธารณรัฐประชาชนจีน กลับมิได้เป็นภาคี ลักษณะของสนธิสัญญาฉบับนี้ที่มีการห้ามทดลองบางส่วนนี่เอง ที่ทำให้ไม่เป็นปัญหาเกี่ยวกับข้อเรียกร้องเดิม ๆ ที่ให้มีการจัดตั้งระบบการตรวจสอบที่มีประสิทธิผล ทั้งนี้ก็เพราะการทดลองอาวุธ 3 แบบที่สนธิสัญญาฉบับนี้ถือว่าผิดกฎหมายนั้นสามารถตรวจสอบได้ด้วยเครื่องมือทางวิทยาศาสตร์ที่มีอยู่ในปัจจุบันนี้ การเจรจาในเรื่องการทดลองนิวเคลียร์ซึ่งยังคงดำเนินอยู่ต่อไปด้วยมีจุดมุ่งหมายเพื่อให้บรรลุถึงข้อตกลงเพื่อให้มีการห้ามทดลองแบบเบ็ดเสร็จเด็ดขาดไปเลยนั้น ยังไม่สามารถบรรลุถึงข้อตกลงได้ ก็เพราะยังมีความกลัวข้อหนึ่งว่า การทดลองที่ใต้ดินสามารถทำได้อย่างลับ ๆ เพราะยังไม่มีระบบการตรวจจับที่มีประสิทธิผลเพียงพอ ส่วนอีกอย่างหนึ่งก็คือกลัวว่า สนธิสัญญาห้ามการทดลองแบบเบ็ดเสร็จเด็ดขาดนี้จะทำให้อีกฝ่ายหนึ่งได้เปรียบขึ้นมา การที่สหรัฐอเมริกาได้คัดค้านสนธิสัญญาห้ามทดลองแบบเบ็ดเสร็จเด็ดขาดนี้ ก็เพราะมีความจำเป็นที่จะต้องทำการทดลองอยู่ต่อไป เพื่อพัฒนาระบบการป้องกันจากขีปนาวุธข้ามทวีปของสหภาพโซเวียตโดยวิธีการพัฒนาโครงการริเริ่มการป้องกันทางยุทธศาสตร์ (เอสดีไอ) ในช่วงต้น ๆ ของทศวรรษหลังปี ค.ศ. 1980 ได้มีการแข่งขันทางด้านอาวุธรุนแรงมากขึ้น พร้อมกันนั้นก็ได้มีการพัฒนาอาวุธเชิงรุกใหม่ ๆ ขึ้นมาอีกด้วย ก็จึงทำให้การเจรจาเพื่อให้บรรลุถึงข้อตกลงห้ามการทดลองแบบเบ็ดเสร็จเด็ดขาดไม่น่าจะเกิดขึ้นมาได้ ภายใต้บทบัญญัติของสนธิสัญญาห้ามทดลองบางส่วนนี้ ทั้งสหรัฐอเมริกาและสหภาพโซเวียตต่างก็ได้ทำการทดลองนิวเคลียร์ใต้ดินหลายต่อหลายครั้ง และก็มิได้มีการละเมิดบทบัญญัติของสนธิสัญญานี้แต่อย่างใด