Strategic Arms Limitation Talks (SALT)

การเจรจาจำกัดอาวุธทางยุทธศาสตร์ (ซอลท์)

การเจรจาระหว่างสหรัฐอเมริกากับสหภาพโซเวียต โดยมีจุดมุ่งหมายที่จะบรรลุถึงข้อตกลงในเรื่องการควบคุมอาวุธยุทธศาสตร์นิวเคลียร์ ระบบส่งและระบบอาวุธทั้งเชิงรุกและเชิงรับที่เกี่ยวข้อง การเจรจาซอลท์นี้ได้เริ่มเป็นครั้งแรกที่กรุงเฮลซิงกิเมื่อปี ค.ศ. 1969 โดยจุดมุ่งหมายในตอนเริ่มแรกนั้น ก็คือ เพื่อจำกัดหรือเพื่อขจัดการสร้างระบบต่อต้านขีปนาวุธ (เอบีเอ็ม) ซึ่งทั้งสองประเทศนี้กำลังวางแผนกันอยู่ในเวลานั้น การเจรจากันในช่วงต่อมา ครอบคลุมไปถึงระบบอาวุธทางยุทธศาสตร์ทั้งหมด รวมทั้งห้ามการทดลองนิวเคลียร์ในรูปแบบเบ็ดเสร็จเด็ดขาด การสร้างเขตปลอดนิวเคลียร์ในพื้นที่ทางภูมิศาสตร์แห่งใดแห่งหนึ่งเป็นการเฉพาะ การจำกัดจำนวนของระบบส่งนิวเคลียร์บางประเภท การจำกัดยานกลับสู่โลกแยกลงหลายเป้าหมายโดยอิสระ (เอ็มไออาร์วี) การจำกัดการสร้างฐานต่อต้านขีปนาวุธเอบีเอ็ม และการระวังสงครามจำกัดไม่ให้กลายเป็นสงครามนิวเคลียร์ ในการเจรจากันในช่วงแรก ๆ (ซอลท์วัน ระหว่าง ค.ศ. 1969 - 1972) สามารถบรรลุข้อตกลงให้จำกัดจำนวนระบบป้องกันไอบีเอ็มให้แต่ละประเทศมีแค่สองระบบเท่านั้น แต่ในการตกลงในครั้งที่ 2 การเจรจาซอลท์วันนี้ ก็ยังได้จำกัดจำนวนของระบบส่งอาวุธปล่อยที่ติดหัวรบนิวเคลียร์ แต่ไม่สามารถตกลงกันได้เกี่ยวกับจำนวนของหัวรบนิวเคลียร์ในอาวุธปล่อยแต่ละลูก (เอ็มไออาร์วิง) ส่วนแนวทางของการเจรจาซอลท์ทูได้เริ่มดำเนินการในที่ประชุมสุดยอดระหว่างนิกสันกับเบรสเนฟที่กรุงวอชิงตัน เมื่อปี ค.ศ. 1973 แนวปฏิบัติในข้อตกลงซอลท์ทูนี้ได้เรียกร้องให้ทั้งสองฝ่ายบรรลุข้อตกลงกันดังนี้ คือ (1) กำหนดขอบเขตของจำนวนถาวรเกี่ยวกับกำลังทางยุทธศาสตร์เชิงรุก (2) ควบคุมปัจจัยเชิงคุณภาพในคลังแสงอาวุธเชิงรุกของแต่ละฝ่าย และ (3) ในขั้นสุดท้ายนั้นให้มีการลดกำลังทางยุทธศาสตร์ของทั้งสองฝ่าย เมื่อถึงปี ค.ศ. 1979 สนธิสัญญาซอลท์ทูที่มีบทบัญญัติว่าด้วยการควบคุมอาวุธรวมอยู่ด้วยนั้น ก็ได้ลงนามกันที่กรุงเวียนนา โดยประธานาธิบดีจิมมี คาร์เตอร์ แห่งสหรัฐอเมริกา และประธานาธิบดีลีโอนิด เบรสเนฟ แห่งสหภาพโซเวียต และต่อจากนั้นประธานาธิบดีจิมมี คาร์เตอร์ ก็ได้เสนอให้วุฒิสภาสหรัฐฯให้ความเห็นชอบในการให้สัตยาบัน อย่างไรก็ดี สนธิสัญญาซอลท์ทูมีอันเป็นหมัน เมื่อประธานาธิบดีคาร์เตอร์ได้ถอนสนธิสัญญานี้ออกจากการพิจารณาของวุฒิสภา ภายหลังจากที่สหภาพโซเวียตรุกรานอัฟกานิสถาน และประธานาธิบดีโรนัลด์ เรแกนก็มิได้นำเรื่องนี้เสนอต่อวุฒิสภาอีกเลย ประธานาธิบดีเรแกนได้เรียกชื่อการเจรจาในอนาคตเสียใหม่ว่า การเจรจาลดอาวุธทางยุทธศาสตร์ (สตาร์ท) ถึงแม้ว่าทั้งสหรัฐอเมริกาและสหภาพโซเวียตจะมิได้ให้สัตยาบันเป็นทางการ แต่ทั้งสองฝ่ายต่างก็ได้ยอมรับอย่างไม่เป็นทางการว่าจะเคารพในบทบัญญัติของสนธิสัญญาซอลท์ทูนี้

ความสำคัญ ข้อตกลงซอลท์วัน และสนธิสัญญาซอลท์ทูนี้ เป็นผลผลิตของช่วงผ่อนคลายความตึงเครียดระหว่างสองอภิมหาอำนาจ แต่เมื่อสหภาพโซเวียตรุกรานอัฟกานิสถานปี ค.ศ. 1979 เข้าไปเกี่ยวข้องแทรกแซงในทวีปแอฟริกาและในทวีปเอเชีย กับได้เสริมสร้างพลังความแข็งแกร่งของการแข่งขันอาวุธในทุกรูปแบบ ความผ่อนคลายความตึงเครียดก็ได้ยุติลงและเปิดทางให้แก่การริเริ่มใหม่ของสหรัฐอเมริกา การริเริ่มใหม่ที่ว่านี้ ก็คือ ได้มีการรื้อฟื้นการควบคุมการส่งสินค้าไปขายในสหภาพโซเวียต มีการบอยคอตการแข่งขันกีฬาโอลิมปิกที่กรุงมอสโกเมื่อปี ค.ศ. 1980 และมีการเน้นย้ำใหม่ให้สร้างสถานะทางทหารของสหรัฐให้ทัดเทียมหรือให้เหนือกว่าของสหภาพโซเวียต เพราะผลของการเปลี่ยนแปลงเหล่านี้ ทำให้โอกาสที่วุฒิสภาสหรัฐจะให้ความเห็นชอบในการให้สัตยาบันในสนธิสัญญาซอลท์ทูลดน้อยถอยลงไปมาก ถึงแม้ว่าข้อตกลงซอลท์วันและสนธิสัญญาซอลท์ทูจะมิได้รับการยอมรับว่าเป็นปฏิบัติการในการควบคุมอาวุธที่สำคัญใด ๆ ก็ตาม แต่ทั้งสองอย่างนี้ก็ถือได้ว่าได้ทำหน้าที่เป็นตัวอย่างที่มีประโยชน์ยิ่งในการควบคุมในสิ่งที่เรียกว่าระบบความเชื่อในการทำลายร่วมกัน (แมด) จุดมุ่งหมายสำคัญของสนธิสัญญานี้ที่บอกไว้ว่า เพื่อหาทางจำกัดระบบอาวุธมหาประลัยที่สำคัญ ๆ เพื่อหลีกเลี่ยงการแข่งขันทางด้านอาวุธมิให้เลยเถิดเตลิดไปกันใหญ่นั้น ยังคงไม่สามารถเป็นจริงขึ้นมาได้ ฝ่ายสหรัฐอเมริกาได้กล่าวหาสหภาพโซเวียตว่าละเมิดบทบัญญัติของข้อตกลงซอลท์วันและซอลท์ทู ดังนี้ (1)ได้ทำการติดตั้งเรดาร์ขนาดใหญ่ไว้ที่ กราสนอยาร์สก์ เป็นเรดาร์เตือนภัยในพื้นที่ที่ห้ามไว้โดยสนธิสัญญาต่อต้านขีปนาวุธซอลท์วัน (2) อาวุธปล่อยเอสเอส-25 ของสหภาพโซเวียตเป็นไอซีบีเอ็มแบบใหม่ เป็นการละเมิดสนธิสัญญาซอลท์ทู ส่วนฝ่ายโซเวียตได้ตอบโต้ข้อกล่าวหาของสหรัฐอเมริกาว่า (1) ระบบเดาร์ที่กราสนอยาร์สก์นั้นเป็นเรดาร์ตรวจสอบอวกาศ จึงมิได้เป็นการละเมิดสนธิสัญญาเอบีเอ็ม และ (2) อาวุธปล่อยเอสเอส-25 นั้นเป็นเพียงอาวุธปล่อยที่ดัดแปลงจากอาวุธปล่อยเอสเอส-13 แบบเดิมเท่านั้นเอง มิใช่อาวุธปล่อยที่พัฒนาขึ้นมาใหม่แต่อย่างไร จึงมิได้ละเมิดสนธิสัญญาซอลท์ทู